Europese Handicapkaart

Aan de grondslag van de Europese handicapkaart (of European Disability Card) ligt een Belgisch project dat in 2009 door het Belgian Disability Forum (BDF) werd gelanceerd. Het gaat om een uniek document dat als bewijs geldt voor de handicap van de drager en hem in staat stelt gemakkelijker van het ene naar het andere land te reizen. Dankzij de kaart kunnen personen met een handicap in België en zeven andere Europese landen voordelen genieten op het vlak van cultuur, ontspanning en sport.

Het antwoord op een nijpende behoefte

De nieuwe kaart komt tegemoet aan een erg concrete behoefte die vandaag vrijwel niet ingevuld wordt. Momenteel is de enige erkenning voor een handicap de Europese parkeerkaart, geldig op het hele grondgebied van de Europese Unie. De bruikbaarheid van die parkeerkaart blijkt echter te beperkt, aangezien die alleen kan worden gebruikt voor parkeerplaatsen voor personen met een handicap, en in sommige gevallen voor een voorkeurtarief op tolwegen. In de praktijk geeft de parkeerkaart – bij gebrek aan beter – ook recht op voorkeurtarieven en andere voordelen in bijvoorbeeld zwembaden, musea, theater- of concertzalen. Aangezien de parkeerkaart duidelijk zichtbaar op het dashboard van de auto moet liggen, staan de gebruikers ervan echter voor een dilemma: voordelen genieten, maar een boete riskeren, of de kaart in de auto laten en de volle pot betalen aan het loket ... 

Documenten ter erkenning van een handicap uitgereikt door het land van herkomst worden dan weer niet in een Europees model gegoten en zijn bijgevolg niet altijd geldig in het buitenland. Bovendien kan moeilijk worden verwacht dat alle museummedewerkers bijvoorbeeld in staat zouden zijn om de attesten te lezen uit eender welk Europees land! 

Vrij verkeer van personen, een basisrecht

Het vrije verkeer van personen binnen de Europese Unie is een basisrecht voor elke Europese burger. Toch moeten personen met een handicap maar al te vaak een bewijs kunnen voorleggen om de voordelen te genieten waar ze recht op hebben: voorkeurtarieven, prioritaire toegang, toegankelijkheidsvoorzieningen enz. Bijgevolg zien ze hun wens om te reizen, zich te verplaatsen of toegang te krijgen tot websites en openbare voorzieningen vaak in de kiem gesmoord. Dat alles bracht het Belgian Disability Forum op het idee van de mobiliteitskaart, steunend op drie basisprincipes: 1) de erkenning van de persoon met een handicap door het land van oorsprong, 2) de wederzijdse erkenning tussen de landen van de Unie zonder bijkomende controle, 3) de toekenning van compensaties voor niet-inwoners onder dezelfde voorwaarden als voor de inwoners. 

De kaart moet personen met een handicap in staat te stellen zich “vrij te verplaatsen binnen Europa en in het bezochte land toegang te krijgen tot de goederen en diensten waar zij, net als de inwoners met een handicap van dat land, recht op hebben, rekening houdend met de handicap die in hun thuisland wordt erkend”1.

Acht deelnemende landen

Met de actieve steun van het European Disability Forum (EDF) werd het Belgische project uiteindelijk goedgekeurd door de Europese Commissie. Van de 17 landen die zich kandidaat stelden, werden er 8 gekozen voor een eerste fase van het project: België, Cyprus, Estland, Finland, Italië, Malta, Slovenië en Roemenië. Zij kregen in totaal een Europese subsidie van 1,5 miljoen euro (waarvan 170.000 euro voor België) voor de ontwikkeling van de kaart en een netwerk van operatoren, maar ook voor de uitwerking van een sensibiliseringscampagne en van een online platform voor informatie-uitwisseling tussen operatoren en gebruikers. De Europese handicapkaart heeft echter geen invloed op de regelgeving in elk van de deelnemende landen. Het staat hen dus vrij de toekenningscriteria en -voorwaarden vast te leggen voor het statuut van persoon met een handicap. Elk land bepaalt met andere woorden zelf wie recht heeft op de kaart en hoe en waar ze die kunnen krijgen.

In België wordt het project gestuurd door een comité bestaande uit vertegenwoordigers van de vijf overheidsdiensten verantwoordelijk voor het inclusiebeleid voor personen met een handicap: de FOD Sociale Zekerheid op federaal niveau, het AVIQ (Agence pour une Vie de Qualité) voor het Waals Gewest, het VAPH (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) voor het Vlaams Gewest, PHARE (Personne Handicapée Autonomie Recherchée) voor het Brussels Gewest (Franstalige gemeenschapscommissie) en de DPB (Dienststelle für Personen mit Behinderung) voor de Duitstalige gemeenschap. De adviesraden worden betrokken bij de strategische stappen in de concrete invoering. Op 10 oktober 2016 werd een belangrijke stap gezet met de ondertekening van een overeenkomstprotocol door de bevoegde ministers van de federale (Elke Sleurs), de Vlaamse (Jo Vandeurzen) en de Waalse (Maxime Prévot) regeringen, en van de Franstalige gemeenschapscommissie (Céline Frémault) en de Duitstalige gemeenschap (Antonios Antoniadis). Het protocol legt de gezamenlijke inspanningen van de Belgische actoren vast, naast de financiële middelen van het project en de uitreiking van de Europese handicapkaart. 

Lancering in 2017

In ons land is de lanceringsfase van het project voorzien in het voorjaar van 2017. Die lancering zal gepaard gaan met een evenement, om zo het grote publiek te wijzen op het bestaan van de nieuwe kaart. Tegen het einde van het eerste semester van 2017 zouden de eerste kaarten uitgegeven moeten zijn. Het aantal uit te geven kaarten wordt geschat op 85.000, steunend op het aantal aangevraagde parkeerkaarten. Zo zouden personen die een Europese handicapkaart hebben aangevraagd, gemakkelijker toegang krijgen tot een reeks diensten rond toerisme, sport en ontspanning in de acht deelnemende landen. Een Belgische toerist met een handicap kan dan bijvoorbeeld op vertoon van de kaart in Rome het Colosseum en andere historische sites bezoeken en dezelfde voorwaarden genieten als een Italiaans persoon met een handicap: voordeeltarief, aangepaste rondleiding enz.

Het uiteindelijke doel is dat ook andere Europese lidstaten zich achter het project scharen, en dat de Europese Unie één groot gebied wordt waar personen met een handicap zich vrij in kunnen verplaatsen en waar ze hun statuut als persoon met een handicap eenvoudig kunnen staven. Het project moet ook de toegang vergroten tot informatie over het toegankelijkheidsaanbod op toeristische locaties, in sportvoorzieningen, culturele instellingen of bij ontspanningsmogelijkheden. In de toekomst zal de kaart dus ook voor andere doeleinden kunnen worden gebruikt. 

Op een website die binnenkort wordt ontwikkeld zal meer praktische informatie beschikbaar zijn. Wij houden u op de hoogte.