Het Verdrag van Marrakesh treedt in werking

Eindelijk! Het Verdrag van Marrakesh treedt officieel in werking op 30 september 2016, voor de 20 landen die het hebben geratificeerd. Het Verdrag werd aangekondigd in juni 2013 en had 20 goedkeuringen nodig om toegepast te worden. Dat is nu gebeurd: Canada heeft de lijst met landen onlangs vervolledigd. 

Op dit moment bestaat de lijst van 20 landen die het Verdrag hebben geratificeerd uit India, El Salvador, De Arabische Verenigde Emiraten, Mali, Uruguay, Paraguay, Singapore, Argentinië, Mexico, Mongolië, Noord-Korea, Zuid-Korea, Australië, Brazilië, Peru, Israël, Chili, Ecuador, Guatemala en Canada. 

Een korte situering

Volgens de World Blind Union (Wereld Unie der Blinden) wordt minder dan 5% van alle gepubliceerde werken in de wereld omgezet naar toegankelijke formaten voor personen met een visuele handicap (braille, luisterboek, digitaal...). Waarom zo weinig? Deels door de obstakels opgelegd door de wet van het auteursrecht. Deze wet vereist de toestemming van de auteur en/of het overmaken van een bedrag voor elk gebruik van een beschermd werk. Men moet dus beschikken over specifieke toestemming en/of een aanzienlijk kapitaal om alle literaire werken om te kunnen zetten naar toegankelijke formaten. 

Een ander gevolg van deze wet: weinig toegankelijke boeken reizen van het ene land naar het andere. Dit zorgt ervoor dat ontwikkelingslanden in een heuse “boekenhongersnood” terechtkomen, omdat ze niet over de middelen beschikken om de boeken zelf aan te passen. 

Het Verdrag van Marrakesh helpt dit obstakel uit de weg te ruimen. Dit doet het Verdrag voornamelijk op de volgende twee manieren:

1. De landen die het Verdrag goedkeuren zullen een uitzondering moeten maken op hun nationale wetgeving van het auteursrecht voor blinde en slechtziende personen. In België is dit al het geval – we komen er later in dit artikel op terug. 
    
2. In de landen die getekend hebben zullen “geautoriseerde” entiteiten het recht hebben op uitlenen en verspreiden van boeken in braille, op cd, via download of via streaming.

Kortom, wat verandert dankzij het Verdrag van Marrakesh? 

• De landen die getekend hebben zullen eender welk boek kunnen publiceren in een aangepast formaat voor lezers met een visuele handicap of voor anderen die moeilijkheden hebben met lezen (mensen met dislexie, een patiënt in het ziekenhuis met gebroken armen, enz.).
   
• In de landen die getekend hebben zullen “geautoriseerde” entiteiten het recht hebben op uitlenen en verspreiden van boeken in braille, op cd, via download of via streaming.
   
• Via het Verdrag zullen gepubliceerde werken een veel groter publiek bereiken. Het Verdrag is namelijk van toepassing op álle mensen die moeilijkheden ondervinden bij het lezen; niet enkel op blinde en slechtziende personen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen waarbij lezen lastig is omwille van een fysieke handicap, waardoor ze moeilijk een boek kunnen vasthouden, of erin bladeren. 

En in België?

In haar nationale wetgeving voorziet België op dit moment al een uitzondering op de auteursrechten in het voordeel van mensen met een visuele handicap. En een Europees protocolakkoord laat uitwisselingen toe binnen Europa, op voorwaarde dat elke nationale wetgeving gerespecteerd wordt. 

België heeft het Verdrag van Marrakesh getekend op 25 juni 2014, maar heeft het nog niet geratificeerd omdat dit nog niet gebeurd is door de Europese Unie. In een interview met de website “actualitte.com”, verklaart Aurélie Filippetti, Frans minister van cultuur, dat “De Europese Commissie de richtlijn van 2001 over de uitzondering van handicap moet aanpassen, zodat de nationale wetgevingen de vereisten van het Verdrag kunnen integreren. Frankrijk (en de andere lidstaten, n.v.d.r.), is op die manier onderworpen aan de Europese kalender wat de ratificering betreft van het Verdrag.”