Jij gaat toch ook zelfstandig stemmen?
In oktober trekken we met z’n allen naar de stembus. Voor mensen met een visuele handicap is het vaak niet mogelijk om volledig zelfstandig hun stem uit te brengen zonder het kiesgeheim te verbreken. Opdat kiezers met een visuele handicap dezelfde mogelijkheden als alle andere burgers zouden hebben om hun stem zelfstandig en met bewaring van het kiesgeheim uit te brengen, werd een audiomodule ontwikkeld voor de stemcomputers. Tijdens de verkiezingen van 14 oktober 2018 zal de audiomodule uitgetest worden in Mechelen en Aalst.
De Brailleliga woonde de laatste fase van het overleg tussen Inter, het Agentschap Binnenlands Bestuur, het team Gelijke Kansen van de Vlaamse Overheid en SmartMatic bij om de ontwikkelde audiomodule voor stemcomputers te testen die samen met een aantal deskundigen uit de doelgroep ontwikkeld werd. De bedoeling van dit overleg was om het voorstel aan een laatste test te onderwerpen bij een ruimere groep van blinde en slechtziende personen, zodat wat nu ontwikkeld is, ook zeker beantwoordt aan de noden van blinde en slechtziende personen.
Het basisuitgangspunt bij de gehele ontwikkeling van de toegankelijkheidsmodule was: het proces moet verlopen zoals alle andere kiezers stemmen. Dat wil zeggen dat de audiomodule in de bestaande stemcomputers moest kunnen worden geïntegreerd en dat dezelfde drie stappen die iedere andere kiezer doorloopt, ook doorlopen moeten worden door de persoon met een visuele handicap.
De eerste stap is jezelf identificeren op het stembureau met je oproepingsbrief. Op dat moment kan de persoon met een visuele handicap aangeven dat er ondersteuning nodig is. Dan wordt de activeringskaart zo ingesteld om de persoon in kwestie toegang te geven tot de audiomodule.
Stap twee is de stemkeuze bepalen. Gemiddeld zijn er per stembureau vijf stemhokjes, waarvan minstens één aangepast is met de audiomodule. Als de correct ingestelde activeringskaart in de aangepaste computer gestoken wordt, wordt de toegankelijkheidsmodule automatisch opgestart en wordt het scherm zwart om meelezen door derden te voorkomen. Via een koptelefoon krijgt de persoon met een visuele handicap alle instructies en kan hij of zij zelfstandig via een afstandsbediening zijn of haar stem uitbrengen. De afstandsbediening is voorzien van tactiele, silicone knoppen. Elk van de knoppen heeft een unieke functie om het gebruiksgemak te vergroten. Voor alle duidelijkheid: met de stemcomputer stem je niet want de computer slaat je keuze niet op. De stemkeuze wordt afgedrukt op een biljet, dit is om te voldoen aan de waarden van traceerbaarheid en transparantie. Dit waarborgen is belangrijker dan efficiëntie.
De derde stap is het eigenlijke stemmen zelf. Het afgedrukte stembiljet moet opgeplooid en meegenomen worden naar de scanner waar de stemkeuze wordt vastgelegd. Het biljet (de QR-code) wordt gescand en elektronisch opgeslagen. Pas daarna wordt het biljet in de fysieke stembus gedeponeerd om een controlemogelijkheid te garanderen.
De hierboven beschreven stappen werden tijdens het laatste overleg dus aan een test onderworpen. Verschillende personen met een visuele handicap testten de toegankelijksheidsmodule uit op een stemmachine om zeker te zijn dat het systeem voldoende mogelijkheid geeft om op een vrije manier te stemmen en dat het stemmen met een garantie op discretie gebeurt.
Tijdens de test kwamen er opmerkingen over bepaalde zaken in de audiomodule zoals de volgorde van bepaalde instructies, de leessnelheid van de stem,… Deze opmerkingen werden allemaal uitvoerig besproken en zullen waar nodig aangepast worden in de module. Bij de ontwikkeling van de audiomodule werd er altijd vanuit gegaan dat duidelijkheid primeerde op snelheid aangezien de module ook toegankelijk moet zijn voor personen die niet de gewoonte hebben om met computers te werken.
De voorzitters van de stembureaus in Mechelen en Aalst zullen op de hoogte gebracht worden van deze nieuwigheid. Natuurlijk zal er ook iemand meegaan tot aan het stemhokje om aan te geven waar de machine, de afstandsbediening en de koptelefoon zich bevinden. Nadien zal er ook hulp zijn om van het stemhokje naar de scanner te gaan. De bedoeling van de module is dat de persoon met een visuele handicap de eigenlijke handelingen van het stemmen volledig zelfstandig kan volbrengen.
Uit de test bleek dat de doelgroep over het algemeen enthousiast is, en ook vragende partij is om hiermee verder te gaan. Het voorstel van audiomodule is, binnen de technische en juridische mogelijkheden, heel goed. Ook doelgroeporganisaties zijn zeker bereid om dit verder mee te ontwikkelen en dit aanbod te promoten (naar potentiële gebruikers uit de pilootgemeente).
Het doel is nu om het systeem uit te testen in Mechelen en Aalst tijdens de verkiezingen van oktober 2018 om het systeem dan hopelijk in de toekomst in ieder stemlokaal te kunnen gebruiken.