Wereld Diabetes Dag

Wereld Diabetes Dag, georganiseerd door de Internationale Diabetes Federatie (IDF) en gesteund door de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), wordt jaarlijks gevierd op 14 november. Een goede gelegenheid om u eraan te herinneren dat diabetes ernstige gevolgen kan hebben voor het zicht.

Diabetes is één van de belangrijkste oorzaken van slechtziend- en blindheid in de geïndustrialiseerde landen, hoewel de gevolgen ervan voor het gezichtsvermogen geheel te vermijden zijn. In de beginfase heeft de ziekte quasi geen symptomen. Als de eerste visuele problemen opduiken, mogen we dus helaas al spreken van een vergevorderd stadium. Enkel een regelmatig oogonderzoek kan de visuele complicaties van diabetes tijdig aan het licht brengen.

Wat is diabetes?

Diabetes is een chronische ziekte die de kop opsteekt als de pancreas onvoldoende insuline aanmaakt (diabetes type 1 of insulineafhankelijke diabetes komt vooral voor bij jonge mensen) of als het organisme de aangemaakte insuline onvoldoende kan verbruiken (diabetes type 2 of ouderdomsdiabetes). Hierdoor is de concentratie van glucose (suiker) in het bloed te hoog (hyperglycemie). 

• De genetische diabetes type 1 is behoorlijk zeldzaam. 
• Diabetes type 2 is verreweg de meest voorkomende vorm (80 tot 90 % van de gevallen) en is vaak het gevolg van overgewicht en onvoldoende beweging.

Als de ziekte niet behandeld wordt, treden er heel wat ernstige complicaties op ter hoogte van het vaatstelsel, het hart, de nieren, het zenuwstelsel en de ogen. De gevolgen van diabetes voor het gezichtsvermogen – vaak niet gekend en soms genegeerd door diabetici – zijn niet minder ernstig: 2% van de patiënten wordt blind en 85% heeft vaak ernstige gezichtsproblemen.

Diabetische retinopathie

Door het teveel aan suiker in het bloed, typisch voor diabetes, worden de haarvaatjes (capillairen) die het netvlies voorzien van de nodige voedingsstoffen en zuurstof, beschadigd. 

Proliferatieve diabetische retinopathie

Als de haarvaten in het netvlies verstopt geraken, krijgt het netvlies onvoldoende bloed (ischemie) en reageert het hierop door op anarchistische wijze abnormale bloedvaten aan te maken (neovascularisatie of vaatingroei). Deze zijn minder sterk, spatten open of lekken, en veroorzaken hierdoor ernstige bloedingen in het oog. Erger nog: deze proliferatieve bloedvaten kunnen zich samentrekken en ervoor zorgen dat het netvlies loslaat. 

Niet-proliferatieve diabetische retinopathie

Bij deze minder gevaarlijke vorm van de ziekte treden er microaneurysma’s en microbloedingen op.

Aanvankelijk gaat diabetische retinopathie met geen enkel visueel symptoom gepaard. Uiteindelijk duiken er toch complicaties op, en dat luidt meteen de eindfase van de ziekte in. Het gezichtsverlies verloopt vaak geleidelijk en traag, maar kan zich ook plots voordoen bij bijvoorbeeld een glasvochtbloeding. Dit veroorzaakt donkere vlekken in het gezichtsveld en in de ergste gevallen zelfs volledige blindheid. Als de ziekte tijdig wordt opgespoord, kan ze wel doeltreffend behandeld worden. 

Bovendien is het belangrijk om de bloedsuikerspiegel (suiker- of glucosegehalte in het bloed) en de bloeddruk in evenwicht te houden. Hierdoor kan de vooruitgang van diabetische retinopathie worden afgeremd, of kan het ontstaan ervan worden voorkomen. Een vetarm dieet en stoppen met roken vullen dit rijtje van belangrijke voorzorgsmaatregelen verder aan.

Diabetische maculopathie

Diabetische maculopathie treft de macula of gele vlek (centrale zone van het netvlies) die zorgt voor het scherptezicht. Deze ziekte houdt vooral verband met de duur van de diabetes en de ernst van de diabetische retinopathie. Als de macula getroffen is, wordt het centrale zicht ernstig aangetast: vermindering van de gezichtsscherpte, daling van de gevoeligheid voor contrasten, minder goede waarneming van details en een wazig zicht. Lezen, details ontwarren en zelfs gezichten herkennen, wordt erg moeilijk.

Oedemateuze maculopathie

De wand van de haarvaatjes wordt poreus en laat vocht door, wat voor vochtophoping of oedemen zorgt.

Ischemische maculopathie.

Ontoereikende bloedtoevoer (ischemie) naar de macula, waardoor de werking ervan verstoord of onmogelijk gemaakt wordt. 

Momenteel kan enkel oedemateuze maculopathie behandeld worden. De meest gebruikte techniek is een behandeling met laser fotocoagulatie. Snel ingrijpen is zeker de boodschap, want deze behandeling helpt de gezichtsscherpte enkel te stabiliseren en/of de evolutie van de ziekte af te remmen. De opgelopen schade aan de ogen kan dus niet meer hersteld worden.

De volgende voorzorgsmaatregelen zijn dus nuttig: de binnenkant van het oog regelmatig door uw oogarts laten onderzoeken, uw bloedsuikerspiegel controleren, en uw gewicht en bloeddruk onder controle houden. 

Andere oogziektes als gevolg van diabetes

Andere oogaandoeningen die niet altijd met diabetes geassocieerd worden, kunnen wel door de ziekte aangewakkerd worden: bijziendheid of myopie, cataract, glaucoom, verlamming van de derde hersenzenuw, littekens op het hoornvlies, en infecties. Naast deze ziektes kan diabetes nog een aantal andere effecten op het gezichtsvermogen teweegbrengen: minder goed zicht van kleuren, andere gevoeligheid voor contrasten en langzamer herstel na verblinding.

Beter voorkomen dan genezen!

De visuele complicaties van diabetes zijn weliswaar hardnekkig maar niet onontkoombaar: 

• Houd als diabeticus uw bloedsuikergehalte en bloeddruk goed in de gaten.
• Ga één keer per jaar bij uw oogarts op controle van zodra diabetes werd vastgesteld, en wacht niet tot u problemen met uw zicht ondervindt. 
• Ga bij een plotse afname van de gezichtsscherpte onmiddellijk bij uw oogarts langs. 
• Ook een gezonde levensstijl en goede voedingsgewoonten kunnen heel wat problemen vermijden. 

Met die eenvoudige maatregelen kunt u visuele aandoeningen heel vaak vermijden of tijdig opsporen, en doeltreffend (laten) behandelen.